“Tiền rẻ” – khái niệm vô cùng phổ biến và giàu tính ảnh hưởng của ngành tài chính dẫn đến gia tăng của cải, giao dịch đầu cơ, và bùng nổ những khoản đầu tư “lố bịch” như cổ phiếu meme, hình ảnh kỹ thuật số của lũ khỉ hoạt hình – đã đột ngột qua đời vào năm 2022, “hưởng thọ” 14 tuổi.

Và tiền rẻ được thay thế bởi người họ hàng lạnh nhạt của nó, là “tiền đắt.”

“Cái chết” của tiền rẻ được cho là do lạm phát tiêu dùng gia tăng đã buộc các ngân hàng trung ương toàn cầu phải mạnh tay trong việc nâng cao lãi suất lên mức cao nhất trong hơn 10 năm qua. Giới tài chính toàn cầu, nhất là ở Mỹ, than khóc cho sự kết thúc của tiền rẻ. Mỹ cũng là quốc gia chứng kiến sự sụt giảm tồi tệ nhất kể từ năm 2008 trong bối cảnh biến mất của thứ-gọi-là “lệnh của FED” – niềm tin rằng Cục dự trữ liên bang Mỹ sẽ luôn giải cứu thị trường với chính sách thân thiện hơn, nếu thị trường chứng khoản sa sút.

Tương tự, thị trường trái phiếu cũng ủ ê không kém với sự sụp đổ của tiền rẻ, khi ghi nhận tổng lợi nhuận “âm” nhất trong lịch sử. Ngay cả những trái phiếu được bảo vệ khỏi lạm phát do Kho bạc, vốn được biết đến với cái tên TIPS (nhằm bảo vệ nhà đầu tư bán lẻ khỏi thiệt hại mà lạm phát gây ra cho các khoản tiết kiệm) cũng mất 12% giá trị vào năm 2022.

Cơn tuyệt vọng len lỏi sâu vào thị trường tiền crypto, vốn mất 70% giá trị vào năm 2022. Nỗi kinh hoàng gây ra bởi cơn thống khổ này được cho là mặt sáng sủa duy nhất đối với nhiều người trưởng thành trong lĩnh vực tài chính truyền thống.

Giờ đây, khi lịch đã chuyển sang năm 2023, rõ ràng nỗi buồn sẽ còn tiếp tục khi giới tài chính (cùng dân nghiệp dư) đều phải đối mặt với một cơ chế đầu tư mới, vốn ít người từng trải qua. Ngay cả khi hầu hết ngân hàng trung ương trên thế giới gần như đã làm xong việc tăng lãi suất, thì ảnh hưởng mới của “tiền đắt” cũng chỉ vừa bắt đầu làm lung lay nền tảng của thế giới tài chính.

Đối với những người tham gia thị trường mà sự nghiệp phụ thuộc nhiều vào “ngày mai” hơn là “hôm qua,” năm 2023 sẽ là lần đầu tiên họ chứng kiến một môi trường không bị chi phối bởi ánh sáng rực rỡ của “tiền rẻ” cùng với vô số cơ hội thanh khoản.

Thị trường nhà ở Mỹ đã bắt đầu xấu đi sau khi tỉ lệ thế chấp tăng gấp đôi trong năm 2022, trong bối cảnh doanh số bán nhà mới giảm từ mức cao nhất 1 triệu căn/tháng vào tháng 8.2022 còn 640 ngàn căn vào tháng 11.2022, và doanh số bán nhà mỗi tháng đã giảm 1/3. Và nỗi đau này có thể chỉ mới bắt đầu đối với thị trường nhà ở, với giá nhà dự kiến giảm trong suốt năm 2023, lần đầu tiên sau hơn một thập kỷ.

Song song với cái chết của “tiền rẻ” là sự sụp đổ của TINA, viết tắt của “There is no alternative” – lời dạy rằng không có sự thay thế nào tốt hơn cổ phiếu khi lãi suất chạm đáy. Sự sụt giảm từ cổ phiếu và biến động giá dự kiến sẽ còn tiếp tục trong ít nhất nửa đầu năm 2023. Ước tính trung bình từ các chiến lược gia Phố Wall được Bloomberg theo dõi cho rằng S&P 500 sẽ kết thúc năm 2023 ở mức 4.078 – cao hơn khoảng 6% cho năm 2023. Và mức tăng này sẽ chỉ mang chỉ số S&P 500 quay về chính nó vào thời điểm đầu tháng 12.2022.

Cùng với những rủi ro mới tạo bởi lãi suất cao trong năm 2023, tất nhiên sẽ có những cơ hội. Trái phiếu, giải pháp thay thế cổ phiếu từ lâu bị lãng quên, hiện đang có mức lợi suất mà các chuyên gia Phố Wall khuyên giới đầu tư nên chi thêm nhiều hơn so với những gì họ vẫn làm nhiều năm qua.

Như các chiến lược gia tại UBS AG đã viết trong một lưu ý về tương lai, đã đến lúc phải suy nghĩ lại về các chiến lược truyền thống như rót 60% khoản đầu tư cho cổ phiếu và 40% cho trái phiếu. UBS (Thụy Sĩ) khuyên: “Danh mục đầu tư trái phiếu vốn cổ phần được đề xuất gần tỉ lệ 35-65 hơn là 60-40.”

Lợi suất hấp dẫn hiện cung cấp một giải pháp thay thế cho cổ phiếu là hệ quả của cuộc “tàn sát” trên thị trường trái phiếu năm 2022, điều chưa từng có tiền lệ trong lịch sử hiện đại. Chỉ số Kho bạc Mỹ (Treasury Index) của Bloomberg mới chỉ trải qua sáu năm đi xuống kể từ khi ra đời vào năm 1974. Hai trong số đó là năm 2021 và 2022, chỉ số này có hai năm thua lỗ liên tiếp hằng năm, với mức giảm 12% (của năm ngoái) lớn hơn gấp ba lần quy mô của năm tồi tệ nhất trước đó, là mức âm 3,57% của năm 2009.

Chỉ số US Aggregate của Bloomberg, vốn cũng bao gồm trái phiếu đầu tư doanh nghiệp, chứng khoán thế chấp, và chứng khoán đảm bảo bằng tài sản, chỉ có 5 năm đi xuống trong lịch sử kể từ năm 1977. Trong năm 2022, chỉ số này giảm 13%.

Trái phiếu đầu tư doanh nghiệp, hiện có lợi suất gần 6%, tỏ ra đặc biệt hấp dẫn vì – nói theo các chiến lược gia của Goldman Sachs – chúng “tương đối tách biệt khỏi suy thoái kinh tế.” Bank of America đang kỳ vọng tổng lợi nhuận khoảng 9% đối với trái phiếu doanh nghiệp “blue-chip” của Mỹ trong năm nay.

Sự hỗn loạn của thị trường năm ngoái đồng nghĩa vốn cổ phần tư nhân cũng gặp khó khăn trong những thỏa thuận tài chính. Kết quả là một “ngách” tài chính ít được biết đến mang tên “tín dụng tư nhân” đang nở rộ. Dẫu không hẳn là những gì người Mỹ có thể tìm thấy trong kế hoạch hưu trí của mình, nhưng các quỹ hưu trí và công ty đầu tư nhiều tiền vốn đã đổ xô vào lĩnh vực nợ tư nhân, và điều này có thể gây ra những hậu quả đáng quan ngại.

Khi những tác động muộn màng của việc FED tăng lãi suất phát huy hết tác dụng của chúng trong nửa đầu năm 2023, dường như có sự đồng thuận rằng nền kinh tế sẽ suy yếu và lạm phát sẽ quay trở lại, nếu không muốn nói là chắc chắn sẽ quay trở lại với “vùng thoải mái 2%” của FED. Điều này không nhất thiết đồng nghĩa với sự hồi sinh của “tiền rẻ” (và mọi thứ đi kèm nó), nhưng nó có nghĩa là tiền sẽ không thể tiếp tục đắt đỏ hơn.

Vì vậy, mặc dù khái niệm “không có sự thay thế nào tốt hơn” (cổ phiếu) vẫn không có khả năng hồi sinh trong năm nay, nhưng vào một thời điểm nào đó của năm 2023, các cổ phiếu giảm giá có thể sẽ nổi lên như một sự thay thế hấp dẫn.

Một nhà đầu tư mua “buy-and-hold” (mua xong giữ) được trang bị tầm nhìn dài hạn có thể được tha thứ, thậm chí được khen ngợi, chỉ vì đã… mua xong giữ đấy.

“Tiền rẻ”, tóm lại, có thể đã chết trong năm 2022, nhưng những báo cáo về cái chết của các loại cổ phiếu có thể đã “bị phóng đại quá mức,” như một câu nói của nhà văn Mark Twain.