Theo Thông tư 102/2025/TT-BTC, sửa đổi Thông tư 91/2020/TT-BTC được bộ Tài chính ban hành, có hiệu lực vào ngày 15.12.2025, công ty chứng khoán sẽ có 180 ngày điều chỉnh danh mục đầu tư và trích lập đầy đủ theo quy định mới.

Thông tư mới nhằm nâng cao an toàn vốn và khả năng quản trị rủi ro dành cho tài sản đầu tư trong mục tài sản tài chính đầu tư của công ty chứng khoán, hay còn được gọi là hoạt động tự doanh.

Trong bối cảnh doanh thu từ mảng môi giới bị co hẹp khi các công ty chứng khoán đẩy mạnh triển khai chiến dịch môi giới miễn phí phí giao dịch “Zero Fee”, các công ty buộc phải bù đắp doanh thu bằng cách tập trung vào hoạt động cho vay ký quỹ và hoạt động tự doanh.

Mảng tự doanh của toàn ngành chứng khoán cũng đạt mức cao kỷ lục. Tổng tài sản của danh mục tự doanh toàn ngành chứng khoán đạt mức 242 ngàn tỉ đồng trong năm 2024, tăng gần bốn lần so với mức 56 ngàn tỉ đồng trong năm 2020.

Hoạt động tự doanh phát triển nhanh đi kèm với rủi ro gia tăng. “Trước đây, các công ty chứng khoán chỉ thuần làm dịch vụ chứng khoán, khả năng trích lập hoạt động tự doanh như một ngân hàng là không có, rủi ro tác động tới thị trường là rất cao.” ông Nguyễn Thế Minh, giám đốc Khối Nghiên cứu và Phát triển khách hàng cá nhân của Chứng khoán Yuanta Việt Nam chia sẻ với Bloomberg Businessweek Việt Nam. “ Đây là lý do thông tư 102 ra đời.”

Đáng chú ý, thông tư 102 yêu cầu tăng hệ số rủi ro khi tổ chức đầu tư quá nhiều vào một loại tài sản tài chính, với mức tăng từ 10% đến 30% tùy quy mô đầu tư so với vốn chủ sở hữu. Về rủi ro thanh toán, phạm vi áp dụng được mở rộng sang các hợp đồng như tiền gửi, chứng chỉ tiền gửi, mua bán lại chứng khoán và các khoản cho vay. Một số giao dịch như đặt cọc bất động sản hoặc khoản phải thu có thể phải tính hệ số rủi ro cao tới 150%. Từ đó, tỉ lệ vốn khả dụng sẽ không được phép thấp hơn 180%. 

Điều này đồng nghĩa, để đáp ứng yêu cầu quản trị rủi ro ở mức cao hơn, các công ty chứng khoán sẽ buộc phải gia tăng trích lập bằng cách tăng vốn hoặc “trong trường hợp khoản đầu tư chiếm một phần vốn lớn trong danh mục, họ phải tái cơ cấu lại danh mục để giảm hệ số rủi ro,” ông Minh nói.

Đối với việc tài sản là trái phiếu, hệ số rủi ro sẽ phải tăng thêm 5-10%, nếu chưa thực hiện xếp hạng tín nhiệm bởi các công ty xếp hạng tín nhiệm độc lập được cấp phép bởi bộ Tài Chính.

Theo tìm hiểu của người viết, các công ty chứng khoán sẽ phải báo cáo các tỉ lệ rủi ro theo chuẩn thông tư 102 hằng tháng thay vì hằng quý như quy định tại thông tư 91/2020/TT-BTC.