Theo báo cáo E-Conomy SEA 2025 vừa ra mắt của Google, Temasek và Bain, Việt Nam hiện có khoảng 40 startup AI - đứng thứ 4 khu vực, vượt Thái Lan và Philippines nhưng vẫn thua sút Singapore. Số lượng startup AI của chúng ta chỉ tương đương 8% số lượng đến từ đảo quốc sư tử. 

Đây là một chỉ dấu rõ ràng: chúng ta đang đi nhanh, nhưng nền tảng hệ sinh thái cần củng cố để rút ngắn khoảng cách với khu vực.

Với Việt Nam, tiềm năng lớn nhất để phát triển AI nằm ở chất lượng nguồn nhân lực. Trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg Businessweek Vietnam, bà Trần Hoài Phương, giám đốc đầu tư Wavemaker Partners cho biết: “Nếu xét về chất lượng lập trình viên chúng ta chỉ xếp sau Ấn Độ. Đây là cơ sở để Việt Nam nổi lên trong mảng ứng dụng AI: nơi đội ngũ kỹ sư tinh gọn, chi phí hợp lý và hiểu biết thị trường có thể tạo ra những sản phẩm phù hợp, đặc biệt phục vụ các SME trong nước.” 

Tuy vậy, còn có một vài điểm yếu mang tính nền tảng. Theo báo cáo Nền kinh tế AI Việt Nam 2025 của NIC, dù có tiến triển, thị trường đầu tư mạo hiểm trong nước chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển AI. Theo đó, hệ sinh thái vốn dành cho AI vẫn chưa thực sự hình thành, quy mô nhỏ, thiếu nhà đầu tư dẫn dắt, quỹ chuyên nghiệp khan hiếm và dòng vốn gần đây có dấu hiệu thu hẹp. Sự phối hợp giữa nhà nước và tư nhân chưa mạnh, trong khi nhà đầu tư quốc tế vẫn thận trọng với các lĩnh vực công nghệ sâu.

Đặc thù của AI khiến những hạn chế này càng rõ rệt. Các dự án AI thường cần vốn lớn, thời gian phát triển lâu, phải vượt qua một “vùng đệm” gồm nghiên cứu mô hình, thử nghiệm, hoàn thiện công nghệ, mở rộng quy mô dữ liệu và xây dựng hạ tầng tính toán. Nếu không có nguồn vốn mạo hiểm đủ mạnh và đủ kiên nhẫn, startup khó đi đến giai đoạn thương mại hóa, vốn là giai đoạn quyết định sự sống còn của sản phẩm.

Ở góc độ khuyến nghị chính sách, bà Phương của Wavemaker đề xuất ba hướng đi mà Việt Nam có thể triển khai để rút ngắn độ trễ so với khu vực: Chính phủ nên trở thành khách hàng đầu tiên của doanh nghiệp AI trong nước; đầu tư vào vườn ươm AI tại các trường đại học; và xây dựng hành lang pháp lý – đường ra vốn để startup có thể nhìn thấy tương lai niêm yết. 

Những đề xuất này phù hợp với diễn biến mới khi Việt Nam vừa ra công bố sẽ thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia với vốn điều lệ tối thiểu 500 tỉ đồng trong tháng 10 vừa qua. Đây được xem là bước khởi động quan trọng kỳ vọng củng cố hệ sinh thái vốn cho lĩnh vực AI.

Tiềm năng kinh tế của AI tại Việt Nam nay là điều không thể phủ nhận. Công ty tư vấn BCG dự báo AI có thể đóng góp 120–130 tỉ USD cho GDP Việt Nam vào năm 2040, trong đó 45–55 tỉ USD đến từ tiêu dùng và 60–75 tỉ USD đến từ tăng năng suất nhờ tự động hóa và phân tích dự báo. Điều này cho thấy nếu vượt qua được rào cản về vốn, hạ tầng và thương mại hóa, AI sẽ trở thành động lực tăng trưởng kinh tế quan trọng của Việt Nam, và không biết chừng, có thể trở thành lĩnh vực nuôi dưỡng thế hệ doanh nghiệp dẫn dắt thị trường tiếp theo của chúng ta trong nhiều thập niên tới.